کد مطلب:29099 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

هدف زندگي از ديدگاه اسلام چيست و اينكه گفته مي شود عبادت خدا يعني چه؟

هر انساني در زندگي خود هدفي را دنبال مي كند. حتي كساني كه سرگردان و حيرانند نيز هر دم هدفي را مي جويند و چون به آن مي رسند يا از آن نااميد مي شوند هدف ديگري را جاي گزين آن مي كنند. براي اينكه انسان هدف مناسبي براي زندگي خود انتخاب كند بايد ببيند چرا آفريده شده است. آن كس كه هدفش در زندگي متناسب با هدف از آفرينشش باشد به آرامش و سعادت دست يافته، همه جنبه هاي وجوديش را در مسير صحيح حيات قرار خواهد داد. براي اين منظور به مطالب زير دقت كنيد: مطلب اول: از ديدگاه اسلام، دنيا براي آخرت آفريده شده است و آمدن انسان نيز به اين دنيا براي كسب آمادگي براي زندگي جاويد اخروي است. دنيا محل تجارت، {V(نهج البلاغه، كلمات قصار، 131، الدنيا... مسجد احباء الله و مصلي ملائكه الله و مهبط وحي الله و متجر اولياء الله)V} و زراعت آخرت، {V(بحارالانوار، ج 14، ص 314 «ان الدنيا خلقت مزرعة»؛ و ج 73، ص 148: «الدنيا مزرعة الآخرة»)V} و محل آزمايش است، {V(نهج البلاغه، نامه 55: «فانّ الله سبحانه قد جعل الدنيا لما بعدها و ابتلي فيها اهلها ليعلم ايّهم احسن عملاً»)V}. خداوند انسان را در اين دنيا آفريد تا انسان بتواند به كمال لايق و شايسته خود دست يابد. مطلب دوم: رسيدن به كمالات لايق شايسته انساني به گونه اي است كه جز با اختيار انسان حاصل نمي شود. يعني اينگونه نيست كه چنين كمالي را بتوان بدون طي مسير و انجام افعال اختياري به انسان اعطا كرد؛ زيرا مرتبه وجودي اين كمال پس از افعال اختياري و آزمايشات فراوان است. پس خداوند متعال محلي را براي كسب چنين كمالي براي انسان فراهم ساخت. خداوند براي اعطاي مقام امامت به حضرت ابراهيم او را به ذبح فرزندش آزمايش مي كند. {A{/Bوَ إِذِ اِبْتَلي إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً{w1-12w}{I2:124I}/}A}، {V(بقره/124)V} و براي اعطاي مقام محمود - كه همان مقام شفاعت است - به پيامبرش او را امر به نماز شب مي كند. {A{/Bوَ مِنَ اَللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسي أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً{w1-13w}{I17:79I}/}A}، {V(اسراء/79)V}. مطلب سوم: انسان داراي گرايش ها و تمايلات و نيازهاي متفاوت است. حضرت امير انسان را در مقايسه با حيوان و ملائكه چنين معرفي مي كند: «خداوند عزوجل ملائكه را از عقل آفريد و در آنان شهوت قرار نداد و حيوانات را از شهوت آفريد و در آنان عقل قرار نداد و بني آدم را از عقل و شهوت آفريد. پس هر كس عقلش بر شهوتش پيروز شود از ملائكه برتر خواهد بود، و هر كس شهوتش بر عقلش غلبه كند از حيوانات پست تر خواهد بود»، {V(وسائل الشيعه، ج 11، س 164)V}. اگر عقل انسان بر شهواتش غلبه كند به همه اين نيازها پاسخ مناسب مي دهد. انسان با عقل و فطرت خود بخشي از اين پاسخ هاي صحيح و راه هاي اعتدال ارضاي تمايلات خود را مي شناسد، اما هيچگاه بي نياز از هدايت الهي نبوده است. دين - به عنوان هدايت الهي - راه صحيح تكامل را به انسان آموزش مي دهد. لذا تسليم در برابر خدا و پيروي از هدايت هاي ديني يقيناً مي تواند انسان را در همه زواياي وجوديش به كمال برساند. پيروي كامل از خدا، كه همان بندگي است، در قرآن به عنوان هدف آفرينش انسان معرفي شده است. {A{/Bوَ ما خَلَقْتُ اَلْجِنَّ وَ اَلْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ {w1-8w}{I51:56I}/}A}؛{M و جن و انس را جز براي بندگي نيافريدم M}»، {V(ذاريات/56)V}. مطلب چهارم: بندگي خدا كه به عنوان هدف آفرينش انسان معرفي شده است هدف مياني و راه رسيدن به هدف نهايي است. هدف نهايي آفرينش انسان بازگشت به سوي خدا و لقاء الله است. {A{/Bإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ {w6-11w}{I2:156I}/}A}، {V(بقره/156 و نيز مطالعه كنيد: بقره/46 و مائده/105)V} لكن در ملاقات با خدا برخي با جلوه رحمانيت او ملاقات مي كنند و برخي با مظهر عدالت او: {A{/Bيا أَيُّهَا اَلْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلي رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ * فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ * فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسِيراً...{w1-18w}{I84:8-6I}/} و{/B أَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ * فَسَوْفَ يَدْعُوا ثُبُوراً{w2-10w}{I84:11-10I}/}A}؛{M اي انسان، حقا كه تو به سوي پروردگار خود به سختي در تلاشي، و او را ملاقات خواهي كرد. اما كسي كه نامه اش به دست راستش داده شود. به زودي اش حسابي بس آسان كنند... و اما كسي كه نامه اش از پشت سر به او داده شود. زودا كه هلاك خويش خواهدM}»، {V(انشقاق/6 - 11)V}. مطلب پنجم: حال كه معلوم شد هدف از زندگي انسان بازگشت به سوي خدا و لقاء الله است و راه و طريق آن بندگي او است بايد دانست كه از يك سو فرصت اندك است و راه بسي سخت و دشوار. پس بايد در كسب معرفت و تحصيل فضائل اخلاقي و اطاعت و بندگي تمام تلاش را مبذول داشت. از سوي ديگر از لغزشها و خطاها نااميد نشد كه خداي رحمان بخشنده و مهربان است و راه توبه را تا آخرين لحظات براي انسان بازگذاشته است. مطلب ششم: در كنار عزم و اراده و تلاش در راه بندگي خدا بايد از امدادهاي غيبي نيز بهره جست و از دعا و توسل به مقربان درگاه الهي غافل نشد. دعا و مناجات و درخواست خدا، هم خود به عنوان يك عمل و عبادت باعث كمال نفس مي شود، و هم اجابت آن توفيق افزونتري را براي انسان در پي دارد. اما در باب اينكه عبادت خدا هدف زندگي است بايد توضيح دهيم كه: خداوند متعال در تبيين هدف از آفرينش انسان فرمود: {A{/Bوَ ما خَلَقْتُ اَلْجِنَّ وَ اَلْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ {w1-8w}{I51:56I}/}A}؛{M من جن و انس را نيافريدم جز براي اينكه عبادتم كنندM}» {V(ذاريات/56)V}. براي آگاهي بيشتر از معناي اين آيه به مطالب زير دقت فرماييد: مطلب اول: حقيقت عبادت اين است كه عبد خودش را در مقام بندگي قرار دهد و رو به سوي معبود كند و خدا را معبود خود بداند. يعني عبد از همه چيز و حتي از خودش منقطع شود و فقط به ياد پروردگارش باشد. كساني كه عبادت را به معرفت تفسير كرده اند نيز همين معنا را اراده كرده اند، {V(ر.ك: علامه طباطبايي، الميزان، ج 18، ص 420)V}. امام حسين(ع) نيز در روايتي به اصحاب خود فرمود: «خداوند بزرگ بندگان را نيافريده مگر به خاطر اين كه او را بشناسند، هنگامي كه او را بشناسند عبادتش مي كنند و هنگامي كه بندگي او كنند از بندگي غير او بي نياز مي شوند»، {V(فرهنگ جامع سخنان امام حسين، نشر معرفت، سخن 497، ص 604)V}. از اين نكته مي توان نتيجه گرفت عبادتي كه در آيه مراد است همه شؤون زندگي بشر را در بر مي گيرد و گسترده تر از مراسم خاص عبادي مانند نماز و روزه است. مطلب دوم: اينكه خداوند انسان را براي عبادت آفريد براي اين است كه انسان عبادت كند نه براي اينكه خودش عبادت شود يعني فايده عبادت به انسان باز مي گردد نه به خدا. و از همين رو نفرمود {Aو ما خلقت الجن و الانس الاّ لاعبد{M A}يعني تا پرستيده شوم M}، {V(علامه طباطبايي، همان)V}. قرينه ديگر اينكه خدا از عبادت انسان بي نياز است. ادامه آيه است كه فرمود: {A{/Bما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ إِنَّ اَللَّهَ هُوَ اَلرَّزَّاقُ ذُو اَلْقُوَّةِ اَلْمَتِينُ {w1-17w}{I51:58-57I}/}A}، {V(ذاريات/57 - 58)V}. مطلب سوم: غرضي كه در اين آيه براي آفرينش انسان آمده است غرض تشريعي خداوند است نه غرض تكويني. يعني انسان را آفريده و به او اختيار داده تا انسان با اختيار خود عبادت كند. و خدا او را آفريد تا عبادت كند نه عصيان. پس ممكن است برخي از انسان ها از اين غرض تشريعي سرپيچي كنند و به جاي عبادت عصيان كنند. در حالي كه اراده تكويني خدا تخلف ناپذير است. اگر اراده تكويني خدا به عبادت بندگان تعلق مي گرفت همه عبادت مي كردند {A{/Bوَ لَوْ شاءَ اَللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَي اَلْهُدي {w20-26w}{I6:35I}/}A}، {V(انعام/35)V}. كساني كه اين غرض را غرض تكويني مي گيرند، براي توجيه تخلف ناپذيري اراده تكويني خدا، عبادت در آيه را نيز عبادت تكويني مي گيرند. يعني همان عبادتي كه همه موجودات عالم به طبيعت آفرينش خود انسان انجام مي دهند. {A{/Bإِنْ مِنْ شَيْ ءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ {w11-16w}{I17:44I}/}A}، {V(اسراء/44 و نيز مطالعه كنيد: (حشر/24)V}، {V(نور/41)V}، {V(جمعه/1)V}و {V(تغابن/1) V}. البته اراده عبادت تكويني در اين آيه خلاف ظاهر است زيرا عبادت تكويني اختصاص به جن و انس ندارد و همه مخلوقات عالم را شامل مي شود. مطلب چهارم: علت اينكه جن در اين آيه قبل از انسان ذكر شده - با وجودي كه انسان موجودي اشرف از جن است - اين است كه آفرينش جن قبل از آفرينش انسان بوده است خداوند متعال فرمود: {A{/Bوَ اَلْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ اَلسَّمُومِ {w1-8w}{I15:27I}/}A}؛{M ما جن را پيش از آن [پيش از آفرينش انسان ] از آتش سوزان آفريديم M}»، {V(حجر/27؛ ر.ك تفسير نمونه، ج 22، ص 389 و الميزان، ج 18، ص 421)V}.